‘छत्रपती संभाजी महाराज यांचे चरित्र आज साहसकथा स्‍वरूपात सांगण्‍याचा प्रयत्न होत आहे. त्‍यामुळे शंभूराजांना राष्‍ट्र आणि धर्म यांच्‍या कार्यात यश कशामुळे आले, तो त्‍यांच्‍या साधनेचा, म्‍हणजे त्‍यांनी जगून दाखवलेल्‍या अध्‍यात्‍माचा भाग दुर्लक्षित केला जातो. यासंबंधी विविध मान्‍यवरांचे विवेचन येथे दिले आहे.