गंगा-जमुनी सभ्यता’ ही एक मोठी चर्चित सभ्यता आहे. ज्यांच्या सुपीक डोक्यातून ही कल्पना मांडण्यात आली आहे, ते आधुनिक भारताचे पहिले धर्मनिरपेक्ष ठरले असतील. ती एक महामूर्ख व्यक्ती असेल.

जर्मनी येथे विद्यार्थ्यांच्या मागणीमुळे १४ विद्यापिठांमध्ये देवभाषा संस्कृत शिकवली जात आहे. ‘संस्कृत भाषा आणि तिची संपन्न परंपरा आणि संस्कृती शेवटी जर्मन लोकांच्या अधिकारात जाणार का ?’, असा प्रश्‍न उपस्थित होतो.

महाराष्ट्रात शनिवार, तर उर्वरित भारतात शनिवार आणि मंगळवार हे मारुतीचे वार मानले जातात. या दिवशी मारुतीला शेंदूर आणि तेल अर्पण करण्याची प्रथा आहे. मारुतीला नारळ फोडण्याची रुढीही पूर्वापार चालत आलेली आढळते.

कुठलाही सण आला की, त्या त्या सणाच्या वैशिष्ट्याप्रमाणे आणि आपल्या पद्धतीप्रमाणे आपण काहीतरी करतच असतो; मात्र धर्मात सांगितलेल्या अशा पारंपरिक कृतींमागील अध्यात्मशास्त्र लक्षात घेतल्यास त्याचे महत्त्व आपल्याला पटते.

‘होळीच्या दिवशी अश्‍लील शब्द उच्चारणे, शिवीगाळ करणे आदी कृती परंपरा म्हणून केल्या जातात. याला धर्मशास्त्रात आधार नाही. मुळात संस्कृत भाषेत एकही शिवी नाही.

सतत नामजप करणारा शिव हा एकच देव आहे. हा नेहमी बंध-मुद्रा करून आसनस्थ असतो. पुष्कळ तप केल्याने वाढलेले तापमान न्यून करण्यासाठी गंगा, चंद्र, साप यांसारख्या थंडावा देणार्‍या वस्तूंचा शिव वापर करतो, तसेच हिमाच्छादित कैलास पर्वतावर रहातो.

मला एका बटूच्या व्रतबंधन संस्काराच्या कार्यक्रमाला जाण्याचा योग आला. त्यामध्ये कार्यक्रमाची शोभा वाढवण्यासाठी त्या बटूचे कुटुंबीय आणि नातेवाईक यांनी नाच केला.