दादर (मुंबई) येथील कथ्‍थक नृत्‍यांगना विद्यावाचस्‍पती (सौ.) रूपाली देसाई यांनी नृत्‍यसाधनेविषयी व्‍यक्‍त केलेले मार्गदर्शक विचार !

विद्यावाचस्‍पती (सौ.) रूपाली यांनी त्‍यांच्‍या जीवनात संगीत साधनेचे अनुभवलेले महत्त्व आणि नृत्‍य साधनेविषयी व्‍यक्‍त केलेले विचार येथे दिले आहेत.

महर्षि अध्‍यात्‍म विश्‍वविद्यालयात नृत्‍यकलाकार नृत्‍याच्‍या माध्‍यमातून देवाला अनुभवण्‍याचा प्रयत्न करतात ! – डॉ. सहना भट, संस्‍थापिका, ‘नाट्यांजली कला केंद्र’, हुब्‍बळ्ळी, कर्नाटक

हुब्‍बळ्ळी, कर्नाटक येथील ‘नाट्यांजली कला केंद्रा’च्‍या संस्‍थापिका डॉ. सहना भट (भरतनाट्यम् नृत्‍यांगना) यांनी वर्ष २०२२ मध्‍ये महर्षि अध्‍यात्‍म विश्‍वविद्यालयाला भेट दिली होती. त्‍यांच्‍या लक्षात आलेली सूत्रे त्‍यांच्‍याच शब्‍दांत पहाणार आहोत.

सच्चिदानंद परब्रह्म डॉ. आठवले यांच्या ८० व्या जन्मोत्सवाच्या वेळी नृत्यकलेशी संबंधित साधिकेला नृत्य करतांना आलेल्या अनुभूती

२२.५.२०२२ या दिवशी सच्चिदानंद परब्रह्म डॉ. आठवले यांचा जन्मोत्सव झाला. या जन्मोत्सवाच्या वेळी निघालेल्या दिंडीत विविध नृत्ये सादर करण्यात आली. या नृत्यात नृत्यकलेशी संबंधित साधिका सहभागी होत्या. जन्मोत्सवाच्या वेळी झालेल्या दिंडीत या नृत्याच्या वेळी साधिकेला आलेल्या अनुभूती पुढे दिल्या आहेत.

सच्‍चिदानंद परब्रह्म डॉ. आठवले यांच्‍या ८० व्‍या जन्‍मोत्‍सवानिमित्त नृत्‍यकलेशी संबंधित साधिकेला नृत्‍य करतांना आलेल्‍या अनुभूती

२२.५.२०२२ या दिवशी सच्‍चिदानंद परब्रह्म डॉ. आठवले यांच्या जन्‍मोत्‍सवाच्‍या वेळी निघालेल्‍या दिंडीत विविध नृत्‍ये सादर करण्‍यात आली. जन्‍मोत्‍सवानिमित्त झालेल्‍या दिंडीत नृत्‍याच्‍या वेळी साधिकेला आलेल्‍या अनुभूती पुढे दिल्‍या आहेत.

परात्पर गुरु डॉक्टरांना प्रार्थना केल्यावर ‘प्रत्येक पदन्यास म्हणजे नाम’, असे त्यांनी सूक्ष्मातून सुचवणे

मी ‘प्रत्येक पदन्यासाला भावाचे सूत्र जोडून नृत्याचा सराव करू लागले. तेव्हा मला कंटाळा आला नाही. जेव्हा भाव ठेवून नृत्याचा सराव केला, तेव्हा तो अपेक्षित असा झाला आणि मला पुष्कळ आनंद अनुभवता आला.

मनुष्‍यासह सर्व प्राणीमात्रांना हर्षोल्‍हसित करणारे आणि आत्‍मिक आनंदाची अनुभूती देणारे नृत्‍य !

‘जागतिक नृत्‍य दिन’ साजरा करणे’, ही कौतुकास्‍पद गोष्‍ट आहे; परंतु जर त्‍याचा अवलंब दैनंदिन वापरात केला, तरच त्‍याला अर्थ प्राप्‍त होईल. कलियुगात सर्वांनी कलांकडे मनोरंजनाच्‍या ऐवजी ‘भगवंतप्राप्‍ती अथवा ईश्‍वराची आराधना’, या मूळ उद्देशाने पहायला हवे !

नृत्य आणि गायन स्पर्धा कार्यक्रमांची जाणवलेली विदारक स्थिती अन् त्याचा स्पर्धकांवर होणारा परिणाम आणि त्यासाठी असलेली साधनेची आवश्यकता !

ज्या वयात मुले चांगले विचार ग्रहण करून घडतात, त्यांच्यावर अशा नाच-गाण्यांमुळे विपरीत परिणाम होईल. भावी पिढीवर चांगले संस्कार घडल्यासच राष्ट्राचे भवितव्य घडणार आहे.

भारतीय शास्‍त्रीय नृत्‍य आणि पाश्‍चात्त्य नृत्‍य पहातांना कु. रेणुका कुलकर्णी यांना जाणवलेली सूत्रे अन् आलेल्‍या अनुभूती !

महर्षि अध्‍यात्‍म विश्‍वविद्यालयाच्‍या काही साधिका भारतीय शास्‍त्रीय नृत्‍यप्रकार आणि नृत्‍याच्‍या मुद्रा यांचा सराव करत होत्‍या. त्‍या वेळी मला साधिकांचे भारतीय शास्‍त्रीय नृत्‍य आणि ‘यू ट्यूब’वरील पाश्‍चात्त्य नृत्‍य हे दोन्‍ही प्रकार पहातांना काही तौलनिक सूत्रे जाणवली.

भारतीय शास्‍त्रीय नृत्‍याविषयी संशोधन करून पहिल्‍या विद्या वाचस्‍पती (पी.एच्.डी.) झालेल्‍या कथकली आणि मोहिनीअट्टम् नृत्‍यगुरु पद्मभूषण कै. डॉ. कनक रेळे !

‘२२.२.२०२३ या दिवशी कथकली आणि मोहिनीअट्टम् या भारतीय शास्‍त्रीय नृत्‍यांतील श्रेष्‍ठ गुरु पद्मभूषण डॉ. कनक रेळे यांचे निधन झाले. त्‍यांच्‍याविषयीची माहिती येथे दिली आहे

मंदिरात भारतीय शास्‍त्रीय नृत्‍य केल्‍यावर मंदिरातील सात्त्विकतेच्‍या परिणामाविषयी महर्षि अध्‍यात्‍म विश्‍वविद्यालयाच्‍या वतीने केलेले संशोधन !

महर्षि अध्‍यात्‍म विश्‍वविद्यालयाच्‍या वतीने ‘मंदिरातील सात्त्विकतेचा कलाकारावर कसा परिणाम होतो ?’, याचा अभ्‍यास करण्‍यात आला. त्याचे विश्लेषण देत आहोत . . .