- सूक्ष्म : व्यक्तीचे स्थूल म्हणजे प्रत्यक्ष दिसणारे अवयव नाक, कान, डोळे, जीभ आणि त्वचा ही पंचज्ञानेंद्रिये आहेत. ही पंचज्ञानेंद्रिये, मन आणि बुद्धी यांच्या पलीकडील म्हणजे ‘सूक्ष्म’. साधनेत प्रगती केेलेल्या काही व्यक्तींना या ‘सूक्ष्म’ संवेदना जाणवतात. या ‘सूक्ष्मा’च्या ज्ञानाविषयी विविध धर्मग्रंथांत उल्लेख आहेत.
- सूक्ष्म-ज्ञानाविषयीचे चित्र : काही साधकांना एखाद्या विषयासंबंधी जे जाणवते आणि अंतर्दृष्टीने जे दिसते, त्यासंबंधी त्यांनी कागदावर रेखाटलेल्या चित्राला ‘सूक्ष्म-ज्ञानाविषयीचे चित्र’ असे म्हणतात.
|
ठाणे येथील शास्त्रीय गायक (कै.) पं. संजय मराठे यांची स्थूल आणि सूक्ष्म स्तरांवरील जाणवलेली गुणवैशिष्ट्ये !
ज्ञानप्राप्तकर्त्या साधकाला सूक्ष्मातून मिळणारे ज्ञान वाचून एका साधकाला ‘आनंद’ आणि ‘शांती’, यांची अनभूती येणे आणि त्यामागील कारण
समाजात चार वर्णांची टप्प्याटप्प्याने झालेली निर्मिती, समाजातील ब्राह्मण वर्णाचे स्थान आणि महत्त्व अन् चारही वर्णांमध्ये ब्राह्मणांना धर्माची सर्वाधिक बंधने असण्यामागील कारणे 
सूक्ष्म ज्ञानप्राप्तकर्त्या साधकांना काही प्रश्नांची उत्तरे देता न येण्यामागील कारणे, साधकांना येत असलेली मर्यादा आणि ती दूर होण्यासाठी त्यांनी करायची साधना !
कु. श्रावणी पेठकर या साधिकेला ‘संगीत’ या विषयाचे सूक्ष्मातून मिळालेले ज्ञान आणि ज्ञान प्राप्त होतांना आलेल्या अनुभूती