यज्ञाचा परिणाम यज्ञस्थळापासून सहस्रो किलोमीटर दूर असलेल्या भागांवरही होतो, हे यज्ञस्थळापासून विविध अंतरांवर असलेल्या ठिकाणांहून घेतलेल्या नमुन्यांच्या चाचणीत आढळले.
सूक्ष्म नाद असलेल्या श्रृतींमध्ये आकाशतत्त्वच अधिक प्रमाणात आहे. संगीतातील शब्द आणि भावना जशा वाढत जातात, तसा तो नाद जडत्वाकडे अधिक जातो आणि ज्या नादामध्ये रज-तम गुणांचा भाग वाढलेला असतो, त्यामध्ये जडत्वदर्शक पृथ्वीतत्त्वाचे प्रमाण अधिक जाणवायला लागते.
ध्वनीक्षेपकावर लावलेला ‘निर्विचार’ हा नामजप ऐकत नामजप करतांना माझ्या डोळ्यांसमोर परात्पर गुरु डॉक्टर आठवले दिसत होते.
महर्षि अध्यात्म विश्वविद्यालयाच्या वतीने विद्यालयाच्या संगीत विभागाच्या समन्वयक कु. तेजल पात्रीकर यांनी पद्मभूषण डॉ. पं. गोकुळोत्सव महाराज यांची ३ डिसेंबर २०२३ या दिवशी भेट घेतली. या वेळी ‘माझे महर्षि अध्यात्म विश्वविद्यालयाच्या कार्याला आशीर्वाद आहेत’, असे त्यांनी सांगितले.
‘आजच्या काळासाठी आवश्यक असेच कार्य गुरुदेव (सच्चिदानंद परब्रह्म डॉ. जयंत आठवले) करत आहेत. याची आजच्या पिढीसाठी पुष्कळ आवश्यकता आहे’, असे मनोगत व्यक्त केले.
देहली येथील श्रीमती सुमन देवगण या सुगम संगीताच्या गायिका आहेत. त्यांची गझल, सुफी संगीत, ठुमरी, दादरा गायकी हे वैशिष्ट्य आहे. त्या संगीत नाटक अकादमीच्या मान्यताप्राप्त कलाकार आहेत. त्यांच्या गायनाचे कार्यक्रम देश-विदेशात झालेले आहेत.
विचार घेऊन ‘एखादी कला प्रस्तुत करणे किंवा पात्र साकारणे किती अवघड आहे’, हे लक्षात आले. त्यामुळे ‘प्रथम निर्विचार अवस्था गाठून मगच कलेचे प्रस्तुतीकरण करणे, महत्त्वाचे आहे.
‘रथोत्सवात नृत्यसेवा करणार्‍या सर्व साधिकांपैकी मीही एक आहे आणि आम्ही सर्व जणी फेर धरून पारंपरिक फेराचे नृत्य करत गीत म्हणत आहोत’, असे मला वाटले. त्या वेळी माऊलींच्या स्तुतीचा अनाहतनाद फेराच्या गीताच्या माध्यमातून माझ्या मनात अखंड उमटत राहिला. ते गीत पुढे दिले आहे.
‘पात्राच्‍या अंतरंगातील भावविश्‍व प्रसंगानुरूप साकार करणे, म्‍हणजे सात्त्विक अभिनय !
‘अन्न ही मानवाची मूलभूत गरज आहे. आपण कोणते आणि कशा प्रकारे अन्न ग्रहण करतो ? याचा आपले शरीर, मन आणि बुद्धी यांच्यावर परिणाम होतो. हिंदु धर्मात अन्न ग्रहण करण्याला ‘यज्ञकर्म’ मानले आहे. यज्ञ करतांना ज्या प्रकारे हाताने आहुती दिली जाते, त्याच प्रकारे अन्न ग्रहण करतांना ते हाताने ग्रहण करण्याची पद्धत फार पूर्वीपासून आहे; परंतु सध्याच्या … Read more