‘साधनेचे प्रयत्न होत नसतात, त्या वेळी आपला उत्साह अल्प असतो. साधनेत मनाचा सहभाग पुष्कळ असला पाहिजे. मनात उत्साह असला, तर प्रत्येक कृती योग्य वेळीच होते. मनाच्या स्थितीचा परिणाम कृतीवर होतो आणि सवलत घेणे, चालढकलपणा अन् निरुत्साह वाढतो.
पू. अण्णा सर्वांशी अतिशय नम्रतेने आणि प्रेमाने बोलत असतात. त्यामुळे ते ऐकणार्‍यांची मने जिंकतात. ऐकणार्‍यांनाही त्यांनी सांगितलेले ऐकून तशी कृती करायला प्रेरणा मिळते.
‘स्वभावदोष आणि अहं निर्मूलन’ प्रक्रियेच्या वेळी श्रीमती अश्विनी प्रभु यांच्याकडून झालेल्या चुका अन् मनाची प्रक्रिया यांच्या प्रसंगाबाबत सौ. सुप्रिया माथूर यांनी दिलेले दृष्टीकोन पुढील लेखात मांडण्यात आलेले आहे.
देव त्याच्या गतीनुसार साधकांकडून कृती करून घेत आहे आणि त्यासाठी बळ देत आहे. आम्हा जिवांना देवाच्या गतीने जाणे अशक्य आहे; मात्र देवच सतत साधकांच्या समवेत राहून त्यांना ऊर्जा प्रदान करत आहे आणि त्यांच्याकडून प्रयत्न करून घेत आहे.
‘स्वभावदोष आणि अहं यांचे निर्मूलन’ या सूत्रावर चिंतन लिहायला सांगत असत अन् सत्संगात त्याविषयी आढावा घेऊन चर्चा केली जात असे. यातून त्यांनी साधकांना चिंतन करण्याची सवय लावली.
नावाड्यावर पूर्ण विश्वास ठेवून जसजशी ती नदी पार करू लागते, तशी तिची भीती (अहंभाव) नष्ट होते. मनात रहाते ती नावाड्याप्रति अपार प्रीती आणि कृतज्ञता !
युगांमागूनी युगे चालली गुरुदेवा, करावी तव प्रीतीची आराधना । सदा अनुसंधानात रहावे तुमच्या, श्वासागणिक तव प्राप्तीची याचना ।। १ ।।
साधनेतील आरंभीचा उत्साह, न ती तळमळ उरे अंतरी । तरी गुरुदेवा, हात देता पदोपदी, तव कृपे साधनेचा दीप तेवे हृदयमंदिरी ।। २ ।।
‘स्वभावदोष आणि अहं’ यांच्या निर्मूलनाची प्रक्रिया करणे महत्त्वाचे आहे. व्रत-वैकल्ये आणि परिक्रमा करण्याने केवळ देह झिजतो; पण ईश्वराचे मूळ घर असलेले ‘अंतर्मन’ घडत नाही.
व्यक्तीमध्ये स्वभावदोष आणि अहं यांचे प्रमाण अधिक असल्यास तिच्याकडून अयोग्य आचरण होऊन वास्तूत नकारात्मक स्पंदने निर्माण होतात.
आपल्या मनात ‘माझ्याकडून सेवेत चुका होतील. उत्तरदायी साधक चुका सांगतील’, अशी भीती असते. त्यामुळे आपल्याला ताण येऊन काळजी वाटते.