शेती म्हणजे साप, विंचू, गांडुळे, मुंग्या, मुंगळे, भूमीतील सूक्ष्म जीव, मासे, खेकडे, बेडूक, पशू-पक्षी, वनस्पती या सर्वांची परिसंस्था (इको सिस्टिम) आहे. या परिसंस्थेला बाधा पोचली की, सर्व अन्नसाखळी कोलमडणार. एकदा साखळी तुटली, तर ती परत जोडणे माणसाच्या आवाक्यातील नाही.

गुजरातचे राज्यपाल आचार्य देवव्रत यांच्या महाविद्यालयाच्या शेतातील एक कामगार कीटकनाशकाच्या वासाने बेशुद्ध पडल्यावर ‘रासायनिक शेती ही विषयुक्त शेती असून ती चुकीची आहे’, याची त्यांना तीव्रतेने जाणीव झाली. त्यांनी नैसर्गिक शेतीचे प्रयोग यशस्वीपणे कसे राबवले हे पुढील लेखात दिले आहे.

५० फूट बाय ५० फूट भूखंडामध्ये टोमॅटोच्या साठ साठ रोपांचे आरोपण केले. एका भूखंडास खत दिले गेले. दुसऱ्या भूखंडास कोणत्याही प्रकारचे खत न देता केवळ अभिमंत्रित पाणी दिले गेले. साडेतीन मासांनंतर दोन्हीची तुलना केली.

देशी गायीच्या शेणामध्ये नैसर्गिक कचऱ्याचे विघटन करणारे जीवाणू असतात. या शेणापासून ‘जीवामृत’ नावाचा पदार्थ बनवला जातो.