वाळवलेले आणि दळलेले धान्य सात्त्विक का असते ?
‘पाखडण्याच्या प्रक्रियेतून सूक्ष्म स्तरावर धान्याचे पूर्ण शुद्धीकरण होत नसल्याने पूर्वी असे धान्य धुऊन ते वाळवून जात्यात दळण्याची पद्धत होती.
‘पाखडण्याच्या प्रक्रियेतून सूक्ष्म स्तरावर धान्याचे पूर्ण शुद्धीकरण होत नसल्याने पूर्वी असे धान्य धुऊन ते वाळवून जात्यात दळण्याची पद्धत होती.
बाहेरचे पदार्थ खाल्ल्याने वाईट शक्ती खाण्यातून आक्रमण करू शकतात. हे आक्रमण वा त्रास होऊ नये; म्हणून बाहेर खातांना ते पदार्थ ईश्वराला अर्पण करून आणि प्रार्थना अन् नामजप करत खावेत.
आहार सेवन आणि पचन यांमध्ये चार घटक कार्य करतात. ते म्हणजे मन, रसना (जीभ), अग्नी आणि जठर (आमाशय). या सर्व घटकांचा विचार करून समतोल आणि आवश्यक आहार सेवन करावयास हवा; मात्र सध्या आहाराच्या पौष्टिकतेपेक्षा चविष्टतेकडेच लोकांचा जास्त कल दिसून येतो.
इतर धान्यांच्या तुलनेत तांदळात सर्वाधिक सात्त्विकता आहे. तसेच तांदूळ हे लवकर पोट भरण्याचे साधन असल्याने जेवणात भात किंवा तांदळाची भाकरी नसल्यास बहिर्मुखता असलेल्या जिवांनाही अन्नग्रहणातील उणीव जाणवते.
उष्णं स्निग्धं मात्रावत् जीर्णे वीर्याविरुद्धम् इष्टे देशे इष्टसर्वोपकरणं नातिद्रुतं नातिविलम्बितम् अजल्पन् अहसन् तन्मना भुञ्जीत आत्मानम् अभिसमीक्ष्य सम्यक् । – चरकसंहिता, विमानस्थान, अध्याय १, सूत्र २४
‘गुढीपाडव्याला कडूनिंबाची पाने प्रसाद म्हणून ग्रहण करतात. त्यामुळे या ऋतूमध्ये होणार्या विकारांवर कडूनिंब हे सुयोग्य औषध आहे. कडूनिंबाच्या पानांचा उपयोग पुढीलप्रमाणे करावा.
मेथीदाणे खाल्ल्याने नैसर्गिकरित्या शौचाला होते. जुलाब होत नाहीत.
ताप, अंगदुखी, उलटीची भावना, अंग जड वाटणे, भूक मंदावणे, वजन न वाढणे, अपत्यप्राप्तीसाठी अडचणी, मासिक पाळीशी संबंधित त्रास असलेल्यांनी काय टाळावे ?
दही आणि गूळ हे मिश्रण शरिराचे पोषण अन् स्निग्धता निर्माण करणारे, तसेच मनाला आनंद देणारे अन् वात न्यून करणारे आहे. असे असले तरीही या मिश्रणाच्या नियमित सेवनाने जंत वा त्वचाविकार होऊ शकतात.
३ ते ४ आठवडे साधारण १ पाण्याचा पेला (अनुमाने ४०० मि.लि.) सूप प्रतिदिन प्यायल्याने हिमोग्लोबिन ८ टक्क्यांवरून ११ ते १२ टक्क्यांपर्यंत जाते, असा अनुभव आहे.