निरोगी जीवनासाठी आयुर्वेद : लेखांक २२२ ‘पावसाळ्‍यात अधिक काळ पाण्‍यात पाय भिजल्‍यावर काही जणांना पायांच्‍या बोटांच्‍या बेचक्‍यांत एकप्रकारचा त्‍वचाविकार होतो. या विकाराला ‘चिखल्‍या’ म्‍हणतात. यामध्‍ये बोटांच्‍या बेचक्‍यांत भेगा पडणे, तेथील त्‍वचा ओलसर राहून तिला दुर्गंध येणे, खाज येणे, असे त्रास होतात. यावर पुढीलप्रमाणे सोपा उपाय करून पहावा. प्रतिदिन रात्री झोपण्‍यापूर्वी पाय साबण लावून स्‍वच्‍छ धुवावेत … Read more
पावसाळ्‍यात किंवा हिवाळ्‍यात वातावरणात थंडी अधिक असतांना बाहेरून घरात आल्‍यावर कधीतरी अचानक पुष्‍कळ थंडी वाजू लागते. अशा वेळी अंगात गरमी उत्‍पन्‍न होण्‍यासाठी सुंठीचा किंवा आल्‍याचा काढा प्‍यावा.
सतत पाऊस पडत असल्यास शरिरातील अग्‍नी मंद होतो. अशा वेळी विशेषतः शाळकरी मुलांना सकाळी भूक नसल्‍यास दूध घेण्‍याचा आग्रह करणे टाळावे. पावसाळा संपल्‍यावर पचनशक्‍तीचा अंदाज घेऊन (भूक किती लागते, हे पाहून) मग दूध चालू करायचे का, ते पहावे.’
‘काहींना सकाळी उठल्‍या उठल्‍या चहासह बिस्‍किटे खाण्‍याची सवय असते किंवा बिस्‍किटे नसली, तरी निदान चहा तरी हवाच असतो. अमुक वेळी खाण्‍याची सवय लागली की, प्रतिदिन त्‍या वेळी भूक लागू लागते; परंतु ही भूक ‘खरी भूक’ नसते.
सततच्‍या पावसामुळे वातावरणात थंडी वाढू लागल्‍यावर अनेकांना हातापायांचे सांधे दुखण्‍याचा त्रास चालू होतो. असे सांधे दुखत असल्यास हिटिंग पॅडच्‍या साहाय्‍याने हातपाय शेकावेत. याने दुखण्‍यापासून लगेच आराम मिळतो. शेकण्‍यासाठी गरम पाणी, शेकोटी किंवा केस वाळवण्‍याचे यंत्र (हेअर ड्रायर) यांचाही वापर करता येतो. कोणत्‍याही पद्धतीने दुखणारा भाग शेकणे महत्त्वाचे आहे.’
‘आपण जे अन्‍न जेवतो, ते पूर्णपणे पचले, तरच शरीर निरोगी रहाते. जेवण नीट पचले नाही, तर पोटात वायू (गॅसेस) होणे, बद्धकोेष्‍ठता यांसारखे त्रास होतात. जेवण नीट पचण्‍यासाठी ते पुष्‍कळ बारीक व्‍हायला हवे. यासाठी चावून चावून जेवायला हवे.’
सनातनची आयुर्वेदाची औषधे: सनातन सूतशेखर रस (गोळ्या) आणि सनातन कुटज घनवटी (गोळ्या)
भरपूर पावसानंतर अचानक कडक ऊन पडल्याने शरिरात अचानक पित्त वाढते आणि डोळे येणे, तोंड येणे, अंगावर पुरळ येणे, ताप, गळू (केसतोड) होणे, हातापायांची आग होणे, मूत्रमार्गाची जळजळ होणे, यांसारखे पित्ताचे विकार होऊ शकतात. असे वातावरण असल्यास कोणती दक्षता घ्यावी, हे येथे दिले आहे
‘थंड किंवा गोड खाल्‍ल्‍यावर दात शिवशिवण्‍याचा त्रास वारंवार होत असेल, तर प्रतिदिन सकाळी चहाचा चमचाभर तिळाचे तेल तोंडात धरावे आणि साधारण ५ ते १० मिनिटांनी थुंकून टाकावे. याने दात शिवशिवणे न्‍यून होण्‍यास साहाय्‍य होते.’
‘खाल्ले नाही, तर शक्‍ती मिळणार नाही’, असा सर्वसाधारण समज असतो; परंतु ‘प्रत्‍येकाच्‍या शरिरात अन्‍नाचा राखीव साठा असल्‍याने १ – २ दिवस काही न खाता उपवास केल्‍यास काही अपाय होत नाही’, हे लक्षात घ्‍यावे आणि तापाच्‍या रुग्‍णाला जेवणाचा आग्रह करणे टाळावे.’