अजीर्ण किंवा अपचन हे सर्वांच्‍या परिचयाचे आहे; परंतु या आजाराकडे क्षुल्लक म्‍हणून दुर्लक्ष केले जाते. आयुर्वेदामध्‍ये पचनशक्‍तीतील बिघाड हे अनेक आजारांचे मूलभूत कारण ठरते. म्‍हणून त्‍याविषयी आपण आजच्‍या लेखामध्‍ये सविस्‍तर जाणून घेणार आहोत….
बिस्‍किटे, शेव, चिवडा, चिप्‍स, फरसाण यांसारखे विकतचे तेलकट पदार्थ कधीतरी गंमत किंवा पालट म्‍हणून खाण्‍यास आडकाठी नसते; परंतु असे पदार्थ नियमितपणे खाणे आरोग्‍याच्‍या दृष्‍टीने चांगले नसते. हे पदार्थ बनवण्‍यासाठी पामतेलासारख्‍या निकृष्‍ट तेलाचा वापर केला जातो. यांतून शरिराला काहीच पोषणमूल्‍य प्राप्‍त होत नाही.
‘कच्चे खाद्य तेल अग्नी (पचनशक्ती) मंद करणारे असते. असे तेल नियमित खाल्ल्याने तोंड येणे, पित्ताचा त्रास होणे, अंगावर पुरळ येणे, असे त्रास होऊ शकतात. त्यामुळे चटणीवर किंवा भातावर कच्चे तेल घालून खाऊ नये.
काही जण रात्री उशिरापर्यंत जागरण करतात आणि पुन्‍हा सकाळी लवकर उठतात. मग रात्रीची झोप पूर्ण झाली नाही; म्‍हणून दुपारी जेवल्‍यावर झोपतात. असे कधीतरी झाले, तर शरिराला मोठासा फरक पडत नाही; परंतु नेहमी असेच चालू राहिले, तर ते शरिराच्‍या दृष्‍टीने हानीकारक असते.
‘निरोगी जीवनासाठी आयुर्वेद’ या लेखमालिकेचे २०० भाग आज पूर्ण होत आहेत. सच्चिदानंद परब्रह्म डॉ. जयंत आठवले, तसेच भगवान श्रीकृष्ण यांची कृपा आणि वाचकांनी भरभरून दिलेले प्रेम यांच्यामुळेच हे शक्य झाले. यासाठी मी सर्वांप्रती कृतज्ञ आहे.
एक वाटी कोणत्‍याही खाद्यतेलामध्‍ये पाव चमचा ओवा आणि चिमूटभर हळद घालून हेे तेल एकदा गरम करावे. थंड झाल्‍यावर हे तेल गाळून बाटलीत भरून ठेवावे. कोरडा खोकला येत असेल, तेव्‍हा १ चमचा तेल प्‍यावे.
आपले आरोग्य ‘आपण आपला दिवस कसा घालवतो’ यावर अवलंबून असते. आयुष्यातील प्रत्येक दिवस निरोगी झाल्यास सर्व आयुष्यच आरोग्यसंपन्न आणि आनंदी होते. म्हणूनच आरोग्यरक्षण हा संयमी जीवनाचा पाया आहे !
एका नाकपुडीतून पाणी घालून दुसरीतून बाहेर काढणे याला ‘जलनेती’ म्‍हणतात. नेतीसाठी किंचित कोमट पाणी मीठ घालून वापरावे. नेतीचे एक विशिष्‍ट प्रकारचे भांडे (नेती पॉट) असते. त्यामुळे नाकपुडीत पाणी घालणे सोपे जाते. वाटी किंवा भांडे यांनीही नाकात पाणी घालू शकतो. आरंभी जलनेती करतांना थोडा त्रास होतो. नंतर सवयीने त्रास होत नाही.
पावसाळ्‍यात वाताचे जुने दुखणे हळूहळू डोके वर काढते. हवामानातील रुक्षता वाढल्‍याने वाताचे प्राबल्‍य वाढते. अशा परिस्‍थितीत शरिरामध्‍येही वातदोष वाढायला लागतो. पावसाळ्‍यात वातदोष आणि त्यामुळे निर्माण होणारे विविध रोग वाढू नयेत म्‍हणून आपण पुढील गोष्‍टी करू शकतो
योगसाधनेमुळे सकारात्‍मकता येऊन मनुष्‍याचा जीवनाकडे बघण्‍याचा दृष्‍टीकोनही सुधारतो. ही व्‍यायामपद्धती संपूर्ण भारतीय आहे. आपल्‍या ऋषिमुनींनी सहस्रो वर्षांपासून ही पद्धत शोधून काढली आणि स्‍वीकारली होती. त्यामुळे ते दीर्घकाळ स्‍वस्‍थ आणि निरोगी जीवन जगू शकत होते.