‘उन्हाळ्यामध्ये शरिराची शक्ती न्यून झालेली असते. या दिवसांमध्ये व्यायाम करायचा झाल्यास तो योगासने आणि प्राणायाम अशा स्वरूपाचा असावा. सवय नसतांना वजन उचलण्याचे व्यायाम किंवा ज्या व्यायामांनी लवकर दमायला होते, असे व्यायाम करणे टाळावे.’
‘रात्री झोपायला गेल्यावर झोप न लागणे, ही समस्या अनेकांना असते. बहुतेक वेळा दुपारी झोपल्याने रात्री लवकर झोप लागत नाही. त्यामुळे रात्री वेळेत झोप येण्यासाठी दुपारची झोप टाळावी.’
इथे दिलेल्या प्रत्येक आजारामध्ये वैद्यकीय समादेशाने ५० ते २५० मिलीग्रॅम शंखभस्म घेऊ शकता.
‘पाव चमचा सनातन मुस्ता (नागरमोथा) चूर्ण अर्धी वाटी गरम पाण्यात मिसळून दिवसातून ३ – ४ वेळा प्यावे. हा उपचार ५ ते ७ दिवस करावा.
‘गुजरात येथील सुप्रसिद्ध वैद्य पंचाभाई दमानिया यांनी एक महत्त्वाचे निरीक्षण सांगितले. त्यांच्याकडे आतापर्यंत कर्करोगाचे जेवढे रुग्ण आले, त्या सर्व रुग्णांना सकाळी उशिरापर्यंत झोपायची सवय होती. ब्राह्म मुहूर्तावर (सूर्याेदयाच्या ४८ ते ९६ मिनिटे पूर्वी) उठणार्‍या व्यक्तींना कधी कर्करोग झाल्याचे वैद्य दमानिया यांना आढळले नाही.
काही जण प्रयत्नांमध्ये खंड पडल्यावर ‘मला हे जमणारच नाही’, असा विचार करून प्रयत्न करायचेच सोडून देतात. असे न करता जेव्हा प्रयत्नांमध्ये खंड पडेल, तेव्हा पुन्हा नव्याने प्रयत्न चालू करावेत.
‘१ भाग सनातन उटणे आणि १ भाग मसूरडाळीचे किंवा चणाडाळीचे पीठ असे मिश्रण बनवून ठेवावे. प्रतिदिन अंघोळीच्या वेळी साबणाऐवजी यातील १ – २ चमचे मिश्रण थोड्याशा पाण्यात कालवून अंगाला लावावे आणि लगेच अंघोळ करावी.
दिवसातून १ किंवा २ वेळाच जेवणे आणि नियमित व्यायाम करणे’, या दोनच कृती नियमितपणे केल्‍याने लठ्ठपणा न्यून होण्यास साहाय्य होते; परंतु हे उपाय न चुकता प्रतिदिन काही मास करावे लागतात. आवश्‍यकतेनुसार वैद्यांच्‍या मार्गदर्शनाखाली उपचार घ्यावे लागतात.
वजन घटवण्यासाठी ‘शॉर्टकट’चा (सोप्या मार्गाचा) वापर करणे आरोग्यासाठी हानीकारक !
‘उन्हाळ्याच्या दिवसांत प्रतिदिन दिवसातून २ वेळा ‘सनातन शतावरी चूर्ण वटी’ या औषधाच्या २ – २ गोळ्या, तसेच १ – १ चहाचा चमचा ‘सनातन यष्टीमधु (ज्येष्ठमध) चूर्ण’ थोड्याशा पाण्यासह घ्यावे. याने उन्हाळ्यात येणारा थकवा न्यून होण्यास साहाय्य होते.’