भारताचे तुकडे करण्यासाठी कार्यरत असलेल्या नक्षलवाद्यांचे खरे स्वरूप उघड करणारा ‘बस्तर द नक्सल स्टोरी’ हिंदी चित्रपट !

‘द केरळ स्टोरी’सारखा दर्जेदार आणि संवेदनशील चित्रपट देणार्‍या निर्माता विपुल शहा, दिग्दर्शक सुदीप्तो सेन आणि अभिनेत्री अदा शर्मा या प्रतिभावान समूहाने भारताला भेडसावणार्‍या एका भयावह प्रश्नावर तितकाच प्रभावी, मर्मभेदी अन् मुळापासून हादरवून टाकणारा चित्रपट प्रदर्शित केला आहे – ‘बस्तर द नक्सल स्टोरी’ !

१. चित्रपटात दाखवलेले आणि प्रत्यक्ष नक्षलवाद्यांनी केलेले क्रौर्य

‘या चित्रपटातील घटना वास्तवावर आधारित असल्या, तरी त्या काल्पनिक आहेत’, असे चित्रपटाच्या प्रारंभी घोषित केलेले असले, तरी यातील प्रत्येक घटना प्रत्यक्षात घडलेली आहे. केवळ भारताचा तिरंगा फडकवला; म्हणून आदिवासींच्या शरिराचे ३२ तुकडे खरेच करण्यात आले आहेत…‘सलवा जुडूम’चा संस्थापक महेंद्र कर्मा (चित्रपटातील नाव राजेंद्र कर्मा) याची निर्घृण हत्या केल्यानंतर गोळ्यांनी चाळणी झालेल्या त्याच्या देहाभोवती फेर धरून नक्षलवाद्यांनी खरच नाच केला… नक्षलवाद्यांनी ‘केंद्रीय पोलीस राखीव दला’च्या (सी.आर्.पी.एफ्.’च्या) ७३ पोलिसांची हत्या केल्यानंतर जवाहरलाल नेहरू विश्वविद्यालयामधील (‘जे.एन्.यू.’मधील) साम्यवादी आणि गौतम नवलखासारख्या ‘अर्बन (शहरी) नक्षलवादी’ यांनी खरच आनंद साजरा केला आहे… नक्षलवादाचे उच्चाटन करण्यासाठी देशभक्त पोलीस अधिकार्‍यांनी त्यांचे सर्वस्व खरच पणाला लावले आहे. आपल्या मुलांनी या अंधःकारात हरवून न जाता शिकून प्रगती करावी, यासाठी बस्तरमधील मातांची खरोखरच तगमग झाली आहे. म्हणूनच हा चित्रपट बस्तरमधील मातांना समर्पित करण्यात आला आहे.

२. नक्षलवाद्यांनी केलेली हिंसा, नक्षलवादाचे केलेले संरक्षण आणि प्रसार यांविषयी चित्रपटात सुसूत्र मांडणी

चित्रपटांमधील अतिरेकी हिंसा बघून कोडगे बनलेल्या प्रेक्षकांनाही या चित्रपटातील हिंसा हादरवून टाकते; कारण या हिंसेमागे, मानवी सभ्यतेचा संपूर्ण विध्वंस करणे, हेच उद्दिष्ट असलेले एक विकृत, सैतानवादी तत्त्वज्ञान आहे. म्हणूनच एखाद्या विशिष्ट प्रसंगात भावनातिरेकातून घडणार्‍या हिंसेपेक्षाही, हिंसेचे आकर्षक तत्त्वज्ञान बनवून थंड डोक्याने, सत्कृत्याचा मुलामा देऊन केलेली हिंसा अधिक अस्वस्थ करते.

जंगलात हिंसा आणि रक्तपात यांचे थैमान घालणार्‍या टोळ्यांमागे उभ्या असलेल्या ‘अर्बन नक्षल्स’च्या संतापजनक कारवायांचे अत्यंत प्रभावी चित्रण या चित्रपटात करण्यात आले आहे. नक्षलवाद्यांना आर्थिक आणि कायदेशीर साहाय्य करणे, त्यांच्याभोवती नैतिकतेचे खोटे वलय उभे करणे, लोकशाहीने दिलेल्या सर्व आयुधांचा वापर ‘लोकशाहीचा विध्वंस’, हेच ध्येय असलेल्या नक्षलवाद्यांसाठी करणे… अशी सगळी कृत्ये ही मंडळी किती साळसूदपणे करतात, हे बघण्यासारखे आहे. ‘तोडो भारत’ या ध्येयासाठी आंतरराष्ट्रीय पातळीवर कार्यरत असलेल्या अतिश्रीमंत ‘डीप स्टेट’, जिहादी गट, ‘वोक इकोसिस्टीम’ यांच्या कारवायांचे सुसूत्रीकरण करून नक्षलवादाचे संरक्षण आणि प्रसार कसा केला जातो ? हे पाहून डोके भणभणायला लागते. ‘जब तक दीमक की तरह सिस्टिम में घुसकर इसे खोखला नहीं बनाओगे, इसे तोड नहीं पाओगे’, हे या चित्रपटातील वाक्य ‘डाव्या (साम्यवादी) वाळवी’च्या कार्यपद्धतीवर भेदक प्रकाश टाकणारे आहे.

३. ‘आदिवासींचे भले’ नव्हे, तर ‘हिंसा आणि विध्वंस’ हेच नक्षलींचे उद्दिष्ट

हे सगळे ‘गरीब बिचार्‍या’ आदिवासींसाठी चालू असल्याचा कितीही आव आणला, तरी आदिवासींचे आयुष्य सुसह्य व्हावे, त्यांची प्रगती व्हावी, यांसाठी करण्यात येणार्‍या रस्ते, शाळा यांसारख्या सुधारणा होऊ नयेत आणि आदिवासी सतत त्यांच्या दहशतीखाली रहावेत’, असेच प्रयत्न नक्षलवादी करतात; कारण त्यांचे उद्दिष्ट ‘आदिवासींचे भले’, हे नव्हे, तर ‘हिंसा आणि विध्वंस’ हेच असते. हे वास्तवही हा चित्रपट बघतांना प्रकर्षाने जाणवते.

४. नक्षलवादी आणि त्यांचे शहरी सहकारी यांचा चेहरा ओळखण्यासाठी चित्रपट बघायलाच हवा !

अभिनेत्री अदा शर्मा, इंदिरा तिवारी आणि अभिनेते विजय कृष्णा हे त्यांच्या भूमिका अक्षरशः जगले आहेत. स्वतःच्या बेगडी प्रतिमा जपत भूमिकेच्या कडेकडेने वावरणार्‍या बॉलीवूड सिनेतारकांच्या तुलनेत, त्यांच्या अभिनयातील तीव्रता आणि सच्चेपणा पुष्कळच उठून दिसतो. तुमची राजकीय वा सामाजिक मते काहीही असोत. भारतीय लोकशाही आणि प्रजासत्ताक यांचा विध्वंस करण्यासाठी, भारताचे तुकडे करण्यासाठी ‘फॅनॅटिक’ (धर्मांध) होऊन हिंसेचे थैमान घालणार्‍या नक्षलवाद्यांचा अन् सर्वसामान्य नागरिकांच्या आजूबाजूला वावरणार्‍या त्यांच्या शहरी सहकार्‍यांचा चेहरा ओळखण्यासाठी हा चित्रपट बघायलाच हवा.

– श्री. अभिजित जोग, ‘असत्यमेव जयते’ आणि ‘जगाला पोखरणारी डावी वाळवी’ या पुस्तकांचे लेखक

(श्री. अभिजित जोग यांच्या फेसबुकवरून साभार)