गणपतीमध्ये शक्ती, बुद्धी, संपत्ती हे गुण असून तो सात्त्विक आहे. भक्तांवर अनुकंपा करणारा आहे. गणपति ही विद्या, बुद्धी आणि सिद्धी यांची देवता आहे. तो दुःखहर्ता आहे; म्हणून प्रत्येक मंगल कार्याच्या प्रारंभी गणेशाची पूजा करतात.
‘मराठी मजकूर लिहिण्यासाठी वापरल्या जाणार्‍या अक्षरांना ‘मुळाक्षरे’ आणि ‘जोडाक्षरे’ म्हणतात. या लोकप्रिय चिन्हसमूहाला ‘देवनागरी लिपी’ म्हणतात. ‘ही लिपी साक्षात् श्री गणेशाने निर्माण केली’, अशी श्रद्धा आहे.
‘घरात श्री गणेशमूर्तीची प्रतिष्ठापना केल्याच्या दिवसापासून तिचे विसर्जन होईपर्यंतच्या दिवसापर्यंत तिची प्रतिदिन पूजा आणि आरती करावी. घरातील सर्वांनी आरतीच्या वेळी उपस्थित रहावे.
महाराष्ट्राची सांस्कृतिक राजधानी असलेल्या पुणे शहरातील परंपरांचे अनन्यसाधारण महत्त्व असलेल्या गणेशोत्सवात अग्रपूजेचा मान ‘कसबा गणपति’ला लाभला आहे.
श्री गणेश ही पराक्रमाची देवता असून तो प्रत्येक देवदानवांच्या युद्धामध्ये सेनापती होता. ती सैन्यरचना २० सैनिक, त्यावर २१ वा नेता अशी होती.
‘अथर्वशीर्ष हे अथर्ववेदाच्या ‘शीर्ष’ ग्रंथातील आहे. नृसिंहतापिनी उपनिषदाच्या भाष्यग्रंथात अथर्वशीर्ष आणि तापिनी ग्रंथ संपदा उपनिषद साहित्याचा उपविभाग मानले आहे.
पूजेची सिद्धता करत असतांना स्तोत्रपठण किंवा नामजप करावा. नामजपाच्या तुलनेत स्तोत्रात सगुण तत्त्व अधिक असते; म्हणून स्तोत्र मोठ्याने म्हणावे आणि नामजप मनातल्या मनात करावा. नामजप मनातल्या मनात होत नसल्यास मोठ्याने करू शकतो.
कालिकादेवीने दुर्वा गणपतीच्या डोक्यावर ठेवल्या . ती म्हणाली, ‘गणराया, तुला दुर्वा वाहिल्यावर तू संतुष्ट होतोस, मग आता दुर्वेचा अंकुर खा आणि संतुष्ट हो !
गणपति म्हणाला, ‘माझ्या अंगाची लाही शांत करण्यासाठी देवांनी उपाय योजिले; परंतु दुर्वांनी अंगाचा दाह न्यून झाला. जो मला दुर्वा अर्पण करील, त्याला सहस्रो यज्ञयाग, व्रते, दाने, तीर्थयात्रा केल्याचे पुण्य मिळेल. या दुर्वा पुष्कळ औषधी आहेत. यांचा रस प्यांल्याने पोटातील दुखणे थांबते.’
मंगळवारी येणार्‍या संकष्टी चतुर्थीला लोक ‘अंगारकी चतुर्थी’ संबोधतील. या संकष्टीचे व्रत करणार्‍याला २१ संकष्टी चतुर्थी केल्याचे पुण्य मिळेल.’ गणपतीने भौमास स्वतःत विलीन करून तो अंतर्धान पावला.