वास्तूशास्त्रावर आधारित भारतीय मंदिरांमध्ये धर्म, कला आणि विज्ञान यांचा एक आकर्षक मिलाप !

भारतीय मंदिरे धर्म, कला आणि विज्ञान यांचे एक आकर्षक मिश्रण आहेत. ती केवळ उपासनास्थळेच नाहीत, तर प्राचीन भारतातील विज्ञान आणि अभियांत्रिकीचे प्रगत ज्ञान दर्शवणारे उत्कृष्टे नमुने आहेत.

प्राचीन मंदिरांतील आश्चर्यजनक विज्ञान !

मंदिर आणि मूर्ती निर्मात्यांना तंत्रज्ञान, तसेच अभियांत्रिकी ज्ञानाचा मोठा अनुभव असल्याशिवाय एवढी वैशिष्ट्यपूर्ण मंदिरे बांधून होणे अशक्य आहे; किंबहुना काही ठिकाणची आश्चर्ये पाहिल्यावर असे लक्षात येते की, तेव्हाचे विज्ञान-तंत्रज्ञान आजच्या पेक्षाही प्रगत होते !

गुरुत्वाकर्षणाचा सिद्धांत शिकवणारे आणि भूकंपमापन यंत्र असलेले बेंगळुरू येथील चेन्नाकेशव मंदिर !

वर्ष १११६ मध्ये होयसळ राजवंशियांनी बांधलेले बेंगळुरू येथील चेन्नाकेशव मंदिर हे गुरुत्वाकर्षणाचा सिद्धांत दर्शवणार्‍या कलाकृतींनी भरलेले आहे !

गर्भादानापासून बाळ होण्यापर्यंतच्या सर्व प्रक्रिया दाखवणार्‍या तमिळनाडूतील वरमूर्तीस्वर मंदिरातील कलाकृती !

वरमूर्तीस्वर मंदिरात गर्भादान, गर्भधारणा होणे, ९ मासांच्या गर्भावस्था, नैसर्गिकरित्या बाळ होणे, सिझर करून बाळ होणे, एवढेच नव्हे, तर काही दिवसांचा गर्भ सिद्ध करून तो दुसर्‍या ठिकाणी ठेवण्यासाठी काढणे,आदी सर्व गोष्टी दगडात अतिशय सुस्पष्टपणे कोरलेल्या आहेत.

मंदिरांचे रचनाशास्त्र !

भारतातील अद्वितीय मंदिरे विशेषांकार्गत मंदिरांच्या रचंनाशास्त्रांच्या संदर्भातील महत्वपूर्ण माहिती येथे देत आहे.

प्राचीन भारतीय मंदिरांचे अद्भुत स्थापत्य !

खानदेशातील जंजणीदेवीच्या आवारातील काही शतकांपूर्वीची ३१ फूट उंचीची दीपमाळ प्रतिदिन हालवता येणे !

प्राचीन भारतीय मंदिरे : मानवी जीवनाचा केंद्रबिंदू !

कित्येक सहस्र वर्षे हिंदु संस्कृतीचे जतन करण्यात मोलाचा वाटा उचलणार्‍या, तसेच विज्ञान, अध्यात्म आणि सामाजिक स्वास्थ्य जोपासणार्‍या देवालयांच्या वास्तूशास्त्राचा सूक्ष्म अभ्यास करून त्याचे सामाजिक जीवनात अवतरण करणे, हेच आजच्या युगातील शास्त्रज्ञांना आव्हान आहे !

हिंदूंच्या मंदिर स्थापत्यशास्त्रातील ध्वनीशास्त्र !

दिराच्या बांधकामासाठी तबल्यासारखा आवाज देणारे दगड निवडत असत. विशिष्ट मंत्रांचा उच्चार वर्तुळाकार ध्वनी आणि प्रतिध्वनी यांच्या रूपाने मंत्रयुक्त वातावरण निर्माण करत असतो. घंटेचा नाद वर्तुळाकार फिरतो. अशा वर्तुळाकार ध्वनीच्या वातावरणात मनात विचार येणे बंद होते.

नादशास्त्रावर आधारलेले देवालयाचे स्तंभ !

कन्याकुमारीच्या देवालयात एका बाजूला सप्तस्वरांचे दगडी स्तंभ आहेत, तर दुसर्‍या बाजूला मृदुंगाचे ध्वनी स्तंभात बसवलेले आहेत. दगडाचा नाद विशिष्ट स्वरातच यावा, यासाठी याचा परीघ केवढा घ्यावा लागेल, दगडाला आतून किती पोकळ करावे लागेल, याचे बिनचूक गणित आणि शास्त्र त्यामागे आहे.