आत्मघाती बाँब आक्रमणाचा जनक याह्या अय्याश, इस्रायलने मोबाईल बाँबद्वारे केलेली पहिली हत्या, ‘शिन बेत’ आणि ‘युनिट ८२००’ !

(टीप : १. ‘शिन बेत’ : इस्रायलमधील अंतर्गत सुरक्षा ठेवणारे आस्थापन. २. ‘युनिट ८२००’ : सायबर आक्रमण करणारी इस्रायलची संघटना)

पॅलेस्टाईन-इस्रायल यांच्या संघर्षात आत्मघाती बाँब आक्रमणाचा जनक आणि असे बाँब सिद्ध करून देण्यातील तज्ञ होता याह्या अय्याश ! याह्याने मिळेल त्या सामुग्रीतून आणि खात्रीने फुटू शकतील, असे आत्मघाती बाँबचे पट्टे आणि वाहनांमध्ये बसवण्याचे आत्मघाती बाँब बनवण्याची कला एका वेगळ्या पातळीवर नेऊन ठेवली होती. यामुळे याह्या समस्त पॅलेस्टिनी जनतेच्या गळ्यातील ताईत झाला होता आणि या कलेमुळे त्याला ‘इंजिनीयर’ हे टोपण नाव मिळालेले होते ! पॅलेस्टाईनमध्ये उच्च दर्जाची सैनिकी स्फोटके आणणे शक्य नसल्याने तो ‘ॲसिटोन’ (रासायनिक द्रव्य) आणि कपड्याचा साबण यांच्या मिश्रणातून घातक स्फोटके सिद्ध करत असे. याह्याने वर्ष १९९२ ते १९९६ या काळात सिद्ध केलेल्या बाँबने १५० हून अधिक इस्रायली नागरिक मारले गेले होते. एका फसलेल्या आत्मघाती आक्रमणात पकडलेल्या ३ आतंकवाद्यांकडून इस्रायलचे अंतर्गत सुरक्षा आस्थापन ‘शिन बेत’ला पहिल्यांदा याह्या अय्याशविषयी माहिती कळली आणि त्यावरून ‘शिन बेत’ने त्याचा माग काढण्यास प्रारंभ केला.

१. याह्याचा शोध…

याह्या ज्या माणसाच्या घरी बर्‍याच वेळा येत असे, अशा ओसामा हमद याच्यावर ‘शिन बेत’ने स्वतःचे लक्ष केंद्रित करून त्याच्या वडिलांना त्यांच्या बाजूला वळवले. त्यानंतर त्यांच्या व्यक्तीगत आर्थिक आवश्यकता पूर्ण करून ‘शिन बेत’ने त्यांचे इस्रायली संपर्क ‘हमास’ला सांगायची धमकी देऊन त्यांना स्वतःचा शब्दशः गुलाम बनवले. मग त्यांना एक भ्रमणभाष संच देऊन तो ओसामा हमद याला द्यायला सांगितला; कारण याह्या नेहमी ओसामाच्या भ्रमणभाषद्वारे अन्य जगाशी संपर्क ठेवत असे. या भ्रमणभाषमध्ये ‘ट्रॅकिंग बग’ (मागावर रहाण्यासाठीची यंत्रणा) आहे आणि यामुळे आम्हाला याह्यावर नजर ठेवता येईल इतकीच माफक माहिती ‘शिन बेत’ने ओसामा हमदच्या वडिलांना दिली होती. प्रत्यक्षात त्या संचामध्ये १० ग्रॅम ‘आर्.डी.एक्स.’ (स्फोटक) ठेवलेले होते. त्या काळात भ्रमणभाष संच अवाढव्य मोठे आणि वजनदार असल्याने आतील १० ग्रॅम स्फोटकांचा अंदाज किंवा संशय येण्याची काहीच शक्यता नव्हती.

२. याह्या अय्याशची हत्या

स्फोटके पेरलेला मोबाईल ओसामाच्या हातात गेल्यावर आणि त्यातील प्रत्येक ‘कॉल’ आकाशातून ‘सिग्नल’ टिपणार्‍या इस्रायली विमानांनी ऐकायला प्रारंभ केला. यातूनच पुढे याह्याच्या आयुष्याला घरघर लागली. ५ जानेवारी १९९६ या दिवशी याह्याच्या वडिलांनी त्याला ओसामाच्या भ्रमणभाषवर संपर्क केला आणि आकाशातून उडणार्‍या ‘सर्व्हिलन्स’ (पाळत ठेवणार्‍या) विमानाने याह्याचा आवाज ओळखून ‘शिन बेत’च्या ‘कमांड सेंटर’ला (नियंत्रण केंद्राला) याविषयीची माहिती दिली. ‘शिन बेत’ने ‘रिमोट’ने ‘भ्रमणभाष बाँब’चा स्फोट घडवून आणला आणि याह्या अय्याशच्या ‘इंजिनीयर’ कारकीर्दीवर कायमचा पडदा पडला. याह्याच्या मृत्यूच्या बातमीने पॅलेस्टाईनमध्ये संतापाची लाट उसळली आणि त्याच्या हत्येचा सूड म्हणून पुढे इस्रायलमध्ये आत्मघाती बाँबची मालिका लागली; पण एकदा नाव समोर आल्यास ‘शिन बेत’ कोणत्याही थराला जाऊन त्यांच्या विरोधकांचा खात्मा करते, ही भीती मात्र नक्की बसली !

३. इस्रायली सैन्याचे ‘सायबर वॉरफेयर युनिट ८२००’

नुकत्याच लेबनॉनमध्ये झालेल्या ‘पेजर’ (संदेशवहनाचा संच) आणि ‘वॉकीटॉकी’ स्फोटांच्या मागे इस्रायली सैन्याच्या ‘मिलिटरी इंटेलिजन्स डायरेक्टोरेट’चा (लष्करी गुप्तचर संचालनालयाचा) भाग असलेल्या ‘युनिट ८२००’चा सक्रीय सहभाग असल्याची चर्चा आहे. ‘मिलिटरी इंटेलिजन्स डायरेक्टोरेट’ हे ‘अमान’ या नावाने परिचित आहे. वर्ष १९७३ मध्ये इजिप्तच्या नेतृत्वाखालील अरब आघाडीने यौम किप्पूर सणाच्या वेळी ‘सुवेज’ कालवा ओलांडून अचानक केलेल्या आक्रमणाच्या वेळी ‘अमान’ने अचूक गुप्तचर माहिती मिळवून वारंवार दिलेल्या धोक्याच्या सूचनांकडे ‘मोसाद’ने (इस्रायलच्या गुप्तचर यंत्रणेने) भयंकर दुर्लक्ष केले. परिणामी इस्रायलची भीषण वाताहत आणि भयंकर नाचक्की झालेली होती. त्या वेळी ‘अमान’चा कमांडर झहीरा वारंवार इजिप्तच्या सैनिकी सिद्धतेची माहिती इस्रायली नेतृत्वाला देत होता. तरीही ‘मोसाद’ने त्यांच्या मस्तीत राहून त्याकडे प्रत्यक्ष आक्रमणाच्या दिवसापर्यंत दुर्लक्ष करत रहाणे पसंत केले होते आणि ‘पहिल्या ४ दिवसांत इस्रायल त्याचे अस्तित्व गमावणार की काय ?’, अशी शक्यता निर्माण झाली होती; पण इस्रायली सैन्याचा भीम पराक्रम, ‘अमान’ची प्रयत्नांची पराकाष्ठा आणि वेळीच मिळालेल्या अमेरिकन सैनिकी साहाय्याने इस्रायलने अरब आघाडीला धूळ चारली ! मागच्या वर्षी ७ ऑक्टोबरला झालेल्या आक्रमणाच्या वेळीही मोसादच्या प्रतिष्ठेची ऐशीतैशी झालीच; पण एक समाज म्हणून असलेली लढाई वृत्ती या वेळीही देशाला तारून नेत आहे. या वेळी ‘अमान’च्या ‘सायबर वॉरफेयर युनिट ८२००’ने हा चमत्कार घडवून आणलेला आहे.

४. लेबनॉनमध्ये आक्रमणे का ?

एका बाजूला ‘हमास’ आतंकवादी संघटना आणि दुसर्‍या बाजूला शिया इराण समर्थित शिया आतंकवादी गट ‘हिजबुल्ला’ हा इस्रायलवर सतत क्षेपणास्त्रांद्वारे आक्रमणे करत आहे. लेबनॉन हा हिजबुल्लाचा गड आहे आणि त्यामुळे ‘हमास’चा चुराडा केल्यानंतर आता इस्रायल हिजबुल्लाची थाटात खबर घेत आहे.

५. लेबनॉन आणि सीरिया येथे आक्रमणासाठी इस्रायलकडून वापरले जाणारे तंत्रज्ञान !

लेबनॉनमध्ये ‘हिजबुल्ला’च्या ‘केडर्स’साठी (प्रशिक्षित आतंकवाद्यांच्या गटासाठी) पुरवठा केलेले ‘पेजर’ हे सिंगापूरच्या एका कंपनीने दुसर्‍या युरोपियन आस्थापनाकडून सिद्ध करून घेतलेले होते, अशी एक वदंता (चर्चा) आहे. प्रत्यक्षात ते इस्रायली आस्थापनाने सिद्ध केलेले असण्याची शक्यता अधिक आहे. यामुळे इथून पुढे ‘हमास’ काय किंवा ‘हिजबुल्ला’ काय, कोणतेही ‘डिजिटल इन्स्ट्रुमेंट’ (उपकरण) वापरतांना सहस्रो वेळा विचार करतील. त्या ‘पेजर्स’मध्ये नेमकी कोणती स्फोटके होती किंवा काही ‘इलेक्ट्रोमॅग्नेटीक सर्किट’च्या (विद्युत् चुंबकीय प्रवाहाच्या) माध्यमातून हे स्फोट घडवले वगैरे तपशील ‘फॉरेन्सिक ऑडिट’मधून (न्यायवैद्यक परीक्षणातून) बाहेर येतील. असे असले, तरी एकूण या प्रकाराची व्याप्ती आणि पद्धत ही जगातील सर्व ‘डिजिटल इन्स्ट्रुमेंट’ वापरणार्‍या आपल्यासारख्या लोकांसाठी धोक्याची घंटा आहे.

गेल्या वर्षी सीरियाच्या आकाशातून सीरियातील लक्ष्यावर (‘टार्गेट’वर) बाँबफेक करायला गेलेल्या इस्रायली लढाऊ विमानांनी भूमीवर तैनात असलेल्या ‘रशियन एअर डिफेन्स मिसाईल सिस्टम एस्-३००’ या उपकरणाला (हवाई संरक्षण करणारी क्षेपणास्त्र प्रणाली) ‘युनिट ८२००’ने मूर्ख बनवून शांत केले होते. कोणतीही ‘एअर डिफेन्स मिसाईल सिस्टम’ ही स्वतःच्या देशाची आणि शत्रूची लढाऊ विमाने यांची वेगवेगळी ओळख पटवण्यासाठी (फ्रेंड ऑर फो आयडेंटिफिकेशन) एका ‘डिजिटल सिग्नेचर’चा वापर करते.

‘युनिट ८२००’च्या ‘हॅकर्स’ने सीरियाच्या ‘एअर डिफेन्स मिसाईल सिस्टम’मध्ये नोंदवलेल्या सीरिया आणि त्याचा मित्रदेश रशिया यांच्या सीरियाच्या आकाशात सक्रीय असणार्‍या लढाऊ विमानांच्या ‘डिजिटल सिग्नेचर’ची नक्कल करून त्या इस्रायली लढाऊ विमानांना लावल्या. त्यामुळे इस्रायली विमाने सीरियाच्या आकाशात फिरून बाँबफेक करत असतांनाही एकही ‘एअर डिफेन्स मिसाईल सिस्टम’ सक्रीय झाली नाही. जेव्हा सीरियाच्या सैनिकांनी ‘एअर डिफेन्स मिसाईल सिस्टम’चा ताबा घेऊन ‘मॅन्युअल फायर’ केले (स्वतः क्षेपणास्त्र डागले), तेव्हा इस्रायली लढाऊ विमाने त्यांच्या डोक्यावरून उडणार्‍या ‘रशियन मिलिटरी कार्गो’ विमानांच्या (रशियाच्या लष्करी मालवाहू विमानांच्या) वर जाऊन उडू लागली. यामुळे सीरियाच्या ‘एअर डिफेन्स मिसाईल सिस्टम’ने आकाशातून बिनधास्तपणे उडणार्‍या आपल्या रशियाची ‘कार्गो’ विमाने पाडली. यामुळे इस्रायल-रशिया तणाव वाढला आणि इस्रायलचे पंतप्रधान नेतान्याहू यांना रशियात जाऊन ‘कॉम्पेन्सेटरी मिलिटरी परचेस’ (भरपाई देण्यासाठी लष्करी साहित्याची खरेदी) करावा लागला होता !

थोडक्यात काय, तर बाँब, गोळ्या, विमाने, रणगाडे यांच्यापलीकडे या पुढील युद्धे लढली जातील ! ‘युनिट ८२००’ने यापूर्वी इराणी आण्विक कार्यक्रमाच्या संगणकांवर ‘स्टक्सनेट व्हायरस अटॅक’ करून ‘युरेनियम एनरिचमेंट’ (युरेनियमचे संवर्धन) करणारे ‘सेंट्रिफ्यूज’ (एक उपकरण) बंद पाडले होते आणि लेबनॉनच्या ‘ओगेरो टेलिकॉम कंपनी’च्या ‘सर्व्हर’वर (संगणकीय प्रणालीवर) सायबर आक्रमणे करून अख्खा लेबनॉन संपर्कहीन केला होता.

६. ‘डिजिटल’ उपकरणांच्या गुलामगिरीचा दुष्परिणाम ?

‘युनिट ८२००’ने ‘पेजर’द्वारे केलेली आक्रमणे ही केवळ एक चुणूक आहे ! पावलोपावली डिजिटल उपकरणे घेऊन ‘स्मार्टफोन’, ‘स्मार्टवॉच’, ‘हेल्थबँड’ (आरोग्याची स्थिती दर्शवणारे इलेक्ट्रॉनिक पद्धतीचे मनगटी घड्याळ) वगैरे सहस्रो रुपयांची उपकरणे अंगावर लादून आपण कोणत्या प्रकारची गुलामगिरी स्वतःवर लादून घेतली आहे, याची कठोर जाणीव ‘युनिट ८२००’ने आपल्याला करून दिलेली आहे. येणार्‍या काळात अख्खा देश अज्ञात ठिकाणी असलेल्या कुणाच्या तरी संगणकामधून सोडलेल्या एखाद्या ‘बग’मुळे (अडथळ्यामुळे) क्षणार्धात गुडघ्यावर आलेला आपल्याला बघायला मिळेल अन् तेव्हा आपण त्यात पीडित असल्यास आपल्याला १०० वर्षांपूर्वी स्वतःचे आयुष्य कसे असेल, याची चुणूक बघायला मिळेल !

येणार्‍या काळात नागरी, राजकीय, शासकीय, सांस्कृतिक, शैक्षणिक, आर्थिक, धार्मिक, पारमार्थिक, आरोग्यविषयक, व्यापारी आणि सैनिकी संस्था अन् व्यवस्था हातातील एका डिजिटल उपकरणात घेऊन फिरण्याची वास्तविक किंमत काय आहे, याची जाणीव ‘युनिट ८२००’ने आपल्याला लेबनॉनच्या निमित्ताने करून दिलेली आहे. योग्य धडा घेण्याचे हे बहुमूल्य दिवस आहेत !

– श्री. विनय जोशी, ‘इन्स्टिट्यूट फॉर कॉनफ्लिक्ट रिसर्च अँड रिझोल्यूशन’चे अभ्यासक

(साभार : ‘इन्स्टिट्यूट फॉर कॉनफ्लिक्ट रिसर्च अँड रिझोल्यूशन’चे संकेतस्थळ)