पचनसंस्थेचे विकार आणि उपाय

  • पोटदुखी (शूल) : ओवा आणि सौवर्चल गरम पाण्यासह द्यावे.
    कुळथाच्या कढणात हिंग, बिडलवण आणि सुंठ यांचे चूर्ण घालून प्यावा.
  • पोटदुखी आणि अजीर्ण : काडेचिराइताच्या ओल्या पाल्याचा रस काढावा आणि त्यांत मिरपूड, हिंग अन् सैंधव घालून प्यावा. धने आणि सुंठ यांचा काढा द्यावा.
  • अजीर्ण : पिकलेल्या अननसाचे बारीक तुकडे करून त्यावर मिरे आणि सैंधव यांची बारीक पूड घालून खावे.
  • पोटफुगी : ओव्याचे चूर्ण आणि गूळ घ्यावा किंवा ओवा अन् गूळ यांचा काढा प्यावा. ओवा, सुंठ, पिंपळी आणि जिरे यांचे चूर्ण मधाबरोबर घ्यावे.
  • भूक न लागणे : ओवा तोंडात चघळावा. इसबगोल (अश्वगोल) :  इसबगोलच्या बिया पाण्यात थोडा वेळ ठेवल्यास पाणी शोषण करून फुगतात. त्या अर्धा कप पाण्यात थोडा वेळ ठेवून आणि साखर घालून प्यावे.
  • मलावरोध, अतिसार : ६ ग्रॅम चूर्ण दह्यासह घ्यावे. रक्ती आवेमध्ये गुलाबजलातून आणि डाळिंब रसासह घ्यावे.
  • शौच (मळ) घट्ट; पण चिकट असल्यास : इसबगोल ६ ग्रॅम आणि एरंडेल तेल २० मिलिलिटर एक कप दुधासह घ्यावे.
  • मलावरोध : १० ग्रॅम इसबगोल पाण्यासह किंवा दुधासह घ्यावा.
  • आव : बरेच दिवस आव पडत असल्यास पिंपळी मिरीचे सूक्ष्म चूर्ण ताकात घालून द्यावे.
  • जुलाब : कुटजारिष्ट आणि इसबगोल दिल्याने सर्व प्रकारचे अतिसार (जुलाब) अन् प्रवाहिका नाहीशा होतात.
  • अतिसार आणि प्रवाहिका : ६ ग्रॅम इसबगोल द्यावा.  इसबगोल मूत्राशय, श्वासमार्ग आणि जननेंद्रिय येथील दाह अन् शोथ कमी करणारा आणि रक्तस्राव थांबवणारा आहे. लिंबाचा रस पाणी आणि मधाबरोबर घ्यावा. इसबगोल कुटून खाऊ नये.
  • कृमी : पळसपापडी बिया दुधात उगाळून पाजावी किंवा ११ वावडिंगांचे चूर्ण लिंबाचा रस आणि मध यांसह द्यावी.
    पिंपळीचे मूळ बकरीच्या मूत्रासमवेत द्यावे.
  • वायू आणि जंत : यांवर पुदिन्याचा रस द्यावा. आघाडा आणि शिरीष या दोघांचा स्वरस मधासमवेत घ्यावा. कडुनिंबाची पाने हिंगासह खावी. बहावाही यावर उपयुक्त आहे.
  • जंत : बराच अननस खावा. कारल्याच्या पाल्याचा किंवा फळांचा रस घ्यावा.