Exclusive Video : हनुमान जयंती पूजाविधी

१. हनुमान जयंती पूजाविधी

अ. हनुमंताचा जन्मोत्सव प्रातःकाळी सूर्योदयाच्या वेळी साजरा करतात.
आ. हनुमंताच्या मूर्तीचे किंवा प्रतिमेचे आपल्याला शक्य होईल त्याप्रमाणे पंचोपचार किंवा षोडशोपचार पूजन करावे.
इ. सूर्योदयाच्या वेळी शंखनाद करून पूजनाला प्रारंभ करावा.
ई. नैवेद्याला सुंठवडा (सुंठीचे आणि साखरेचे एकत्रित मिश्रण) ठेवू शकतो. त्यानंतर तो सर्वांना प्रसाद म्हणून वाटावा.
उ. हनुमानासाठी रुईच्या पानांचा आणि फुलांचा हार करावा.
ऊ. पूजनानंतर श्रीरामाची आणि हनुमंताची आरती करावी.

टीप : हा पूजाविधी सर्वसाधारणपणे सगळ्यांना करता यावा यादृष्टीने सिद्ध (तयार) केला आहे. कोणाला जर षोडशोपचार पद्धतीने पूजा करता येत असेल तर ते त्याप्रकारे पूजाविधी करू शकतात किंवा काही ठिकाणी परंपरेप्रमाणे पूजाविधी ठरलेला असतो. ते त्याप्रमाणे पूजन करू शकतात.

२. पूजेची सिद्धता

अ. भांडी – आचमनाचे साहित्य (ताम्हण, पंचपात्री, तांब्या, पळी) निरांजन, पूजेचे तबक, समई, समई खालील ताटली, उदबत्तीचे घर आणि ताटली, घंटा.

आ. इतर साहित्य – अक्षता, हळद-कुंकू, सुपार्‍या, विड्याची पाने – ४, सुटे पैसे, बेलाची पाने, उदबत्ती, फुलवाती आणि समईच्या वाती, काडेपेटी, गंध, नारळ १, रुईच्या फुलांची आणि पानांची माळ, दवणा, पाट, फळे, सुंठवड्याचा नैवेद्य, रांगोळी.

इ. पूजकाची सिद्धता – पूजकाने सोवळे नेसावे. उपरणे आपल्या डाव्या खांद्यावर व्यवस्थित घडी करून घ्यावे. पूजकाने पूजेसाठी येतांना हात पुसण्यासाठी एक कापड सोबत आणावे.

३. प्रत्यक्ष पूजन

आचमन

पुढील ३ नावे उच्चारल्यावर प्रत्येक नावाच्या शेवटी डाव्या हाताने पळीने उजव्या तळहातावर पाणी घेऊन प्यावे. –

१. श्री केशवाय नमः ।,

२. श्री नारायणाय नमः ।,

३. श्री माधवाय नमः ।

पुढील नावाने हातावर पाणी घेऊन खाली ताम्हणात सोडावे. –

४. गोविंदाय नमः ।

यानंतर हात जोडून पुढील नावे अनुक्रमे उच्चारावी.

५. विष्णवे नमः ।, ६. मधुसूदनाय नमः ।, ७. त्रिविक्रमाय नमः ।, ८. वामनाय नमः ।, ९. श्रीधराय नमः ।, १०. हृषीकेशाय नमः ।, ११. पद्मनाभाय नमः ।, १२. दामोदराय नमः ।, १३. संकर्षणाय नमः ।, १४. वासुदेवाय नमः ।, १५. प्रद्मुम्नाय नमः ।, १६. अनिरुद्धाय नमः ।, १७. पुरुषोत्तमाय नमः ।, १८. अधोक्षजाय नमः ।, १९. नारसिंहाय नमः ।, २०. अच्युताय नमः ।, २१. जनार्दनाय नमः ।, २२. उपेंद्राय नमः ।, २३. हरये नमः ।, २४. श्रीकृष्णाय नमः।

पुन्हा आचमन करावे.

पूजकाने स्वत:ला कुंकू लावून घ्यावे. नंतर हात जोडून शांत मनाने पुढील देवतांचे स्मरण करावे.

देवतांचे स्मरण

श्रीमन्महागणाधिपतये नमः । इष्टदेवताभ्यो नमः ।
कुलदेवताभ्यो नमः । ग्रामदेवताभ्यो नमः ।
स्थानदेवताभ्यो नमः । वास्तुदेवताभ्यो नमः ।
आदित्यादि-नवग्रहदेवताभ्यो नमः । सर्वेभ्यो देवेभ्यो नमः ।
सर्वेभ्यो ब्राह्मणेभ्यो नमो नमः । अविघ्नमस्तु ।

आपल्या दोन्ही डोळ्यांना पाणी लावावे आणि नंतर पुढील देशकाल म्हणावा.

देशकाल

श्रीमद्भगवतो महापुरुषस्य विष्णोराज्ञया प्रवर्तमानस्य अद्य ब्रह्मणो द्वितीये परार्धे विष्णुपदे श्रीश्‍वेत-वाराहकल्पे वैवस्वत मन्वंतरे अष्टाविंशति-तमे युगे युगचतुष्के कलियुगे प्रथम चरणे जंबुद्वीपे भरतवर्षे भरतखंडे आर्यावर्तदेशे दंडकारण्ये देशे गोदावर्याः दक्षिण तीरे बौद्धावतारे रामक्षेत्रे अस्मिन्वर्तमाने शालिवाहन शके व्यावहारिके शुभकृत् नाम संवत्सरे, उत्तरायणे, वसंतऋतौ, चैत्रमासे, शुक्लपक्षे, पौर्णिमायां तिथौ, शनि वासरे, हस्त दिवस नक्षत्रे (८.४० पर्यंत), हर्षण योगेे, विष्टि करणे (१३.२९ पर्यंत), कन्या स्थिते वर्तमाने श्रीचंद्रे, मेष स्थिते वर्तमाने श्रीसूर्ये, मीन स्थिते वर्तमाने श्रीदेवगुरौ, मकर स्थिते वर्तमाने श्रीशनैश्‍चरौ शेषेषु सर्वग्रहेषु यथायथं राशिस्थानानि स्थितेषु एवं ग्रह गुणविशेषेण विशिष्टायां शुभपुण्यतिथौ.

हातात अक्षता घ्याव्यात आणि खालील संकल्प करावा. त्यानंतर हातावर पाणी घालून ‘करिष्ये’ म्हणतांना अक्षता ताम्हणात सोडाव्यात.

संकल्प : मम आत्मनः श्रुति-स्मृति-पुराणोक्त-फल-प्राप्त्यर्थं श्री परमेश्वरप्रीत्यर्थम् अस्माकं सकुटुंबानां सपरिवाराणां द्विपद-चतुष्पद-सहितानां क्षेम-स्थैर्य-आयु:-आरोग्य-ऐश्वर्य-अभिवृद्धि-पूर्वकं श्रीहनुमत्-देवता-अखंड-कृपाप्रसाद-सिद्ध्यर्थं गंधादि-पञ्चोपचारैः पूजनम् अहं करिष्ये ।। तत्रादौ निर्विघ्नता-सिद्ध्यर्र्थं महागणपतिस्मरणं करिष्ये ।। शरीरशुद्ध्यर्थं दशवारं विष्णुस्मरणं करिष्ये ।। कलश-घंटा-दीप-पूजनं करिष्ये ।।

श्रीगणेशस्मरण

वक्रतुण्ड महाकाय, कोटिसूर्यसमप्रभ ।
निर्विघ्नं कुरू मे देव सर्वकार्येषु सर्वदा ।।
श्री गणेशाय नम: चिन्तयामि ।

श्रीविष्णुस्मरण

‘विष्णवे नमो’ असे ९ वेळा म्हणावे आणि दहाव्या वेळी ‘विष्णवे नमः’ असे म्हणावे.

कलशपूजन

कलशदेवताभ्यो नमः सर्वोपचारार्थे गंधाक्षतपुष्पं समर्पयामि ।।

(कलशाला गंध, फूल आणि अक्षता एकत्रित करून वाहाव्यात.)

घंटापूजन

घंटिकायै नमः सर्वोपचारार्थे गंधाक्षतपुष्पं समर्पयामि ।

(घंटेला गंध, फूल आणि अक्षता एकत्रित करून वाहाव्यात.)

दीपपूजन

दीपदेवताभ्यो नमः सर्वोपचारार्थे गंधाक्षतपुष्पं समर्पयामि ।

(समईला गंध, फूल आणि अक्षता एकत्रित करून वाहाव्यात.)

पूजा स्थलशुद्धी

उजव्या हातात बेलाचे पान घ्यावे. त्यावर पळीने पाणी घालावे आणि ते पाणी ‘पुंडरीकाक्षाय नमः ।’ असे म्हणत पूजासाहित्यावर आणि नंतर स्वतःवर पाणी प्रोक्षण (शिंपडावे) करावे.

बेलाचे पान ताम्हणात सोडावे.

हात जोडून पुढील श्लोक म्हणावा –

मनोजवं मारुततुल्यवेगं जितेन्द्रियं बुद्धिमतां वरिष्ठम् ।
वातात्मजं वानरयूथमुख्यं श्रीरामदूतं शरणं प्रपद्ये ।।

श्री हनुमते नमः । ध्यायामि ।।

श्री हनुमते नमः । आवाहयामि ।। (अक्षता वाहाव्यात)

श्री हनुमते नमः । विलेपनार्थे चंदनं समर्पयामि ।। (गंध लावावे)

श्री हनुमते नमः । सिंदूरं समर्पयामि ।। (शेंदूर वहावा)

श्री हनुमते नमः । अलंकारार्थे अक्षतान् समर्पयामि ।। (अक्षता वाहाव्यात)

श्री हनुमते नमः । पुष्पं समर्पयामि ।। (फुले वाहावीत)

श्री हनुमते नमः । बिल्वपत्रं समर्पयामि ।। (बेल आणि रुईची पाने वाहावीत)

श्री हनुमते नमः । धूपं समर्पयामि ।। (उदबत्ती ओवाळावी)

श्री हनुमते नमः । दीपं समर्पयामि ।। (दीप ओवाळावा)

उजव्या हातात दोन बेलांची पाने घ्यावीत. त्यांवर पळीने पाणी घालावे आणि ते पाणी समोर ठेवलेल्या नैवेद्यावर प्रोक्षण करावे. एक बेलाचे पान नैवेद्यावर ठेवावे. दुसरे पान तसेच उजव्या हातात धरावे आणि डावा हात आपल्या छातीवर ठेवून पुढील मंत्र म्हणावेत –

श्री हनुमते नमः । शुंठिका नैवेद्यं निवेदयामि ।

ॐ प्राणाय स्वाहा, ॐ अपानाय स्वाहा, ॐ व्यानाय स्वाहा,

ॐ उदानाय स्वाहा, ॐ समानाय स्वाहा, ॐ ब्रह्मणे स्वाहा ।

मंत्रांनी नैवेद्य समर्पण करून ते पान हनुमानाला वाहावे. पुढील मंत्रांनी अनुक्रमे विडा आणि नारळ आणि फळे यांवर पाणी सोडावे.

श्री हनुमते नमः । मुखवासार्थे पूगीफलतांबूलं समर्पयामि, फलार्थे नारिकेल फलं समर्पयामि ।

प्रार्थना

आवाहनं न जानामि न जानामि तवार्चनम् । पूजां चैव न जानामि क्षम्यतां परमेश्वर ।।

मंत्रहीनं क्रियाहीनं भकि्तहीनं सुरेश्वर । यत्पूजितं मया देव परिपूर्णं तदस्तु मे ।

यस्य स्मृत्या च नामोक्त्या तपःपूजाक्रियादिषु । न्यूनं संपूर्णतां याति सद्यो वंदे तमच्युतम् ।।

उजव्या हातात अक्षता घेऊन पुढील मंत्र म्हणावा आणि प्रीयताम् म्हणतांना हातावर पाणी घालून अक्षता ताम्हणात सोडाव्यात.

अनेन कृत पूजनेन श्री हनुमत्‌देवता प्रीयताम् ।।

सुरुवातीला सांगितल्याप्रमाणे दोन वेळा आचमन करावे आणि हनुमंताला मनोभावे नमस्कार करावा.

(पूजाविधी पूर्ण)

सौजन्य  : सनातन संस्था

#hanumanjayanti #hanuman #maruti #हनुमानजयंती #हनुमान #मारुति