राणा प्रतापसिंहाचा जन्म !

२२.५.२०२३ या दिवशी महाराणा प्रताप यांची जयंती आहे. त्या निमित्ताने…

‘वर्ष १४६२ मध्ये ज्येष्ठ शुक्ल तृतीयेला पराक्रमी राणा प्रतापसिंह यांचा जन्म झाला.

अतुल पराक्रम, आत्यंतिक स्वार्थ त्याग, मूर्तीमंत देशाभिमान आणि धर्माभिमान इत्यादी गुणांमुळे राणा प्रताप यांचे नाव अजरामर झाले आहे. प्रतापसिंह हे राणा उदयसिंह यांचे पुत्र ! गादीवर आल्यापासूनच चित्तोडचे पूर्वीचे वैभव आणि सामर्थ्य परत आणण्यासाठी राणा प्रताप सिद्ध झाले. परिस्थिती प्रतिकूल होती. बहुतेक राजपुतांनी मुसलमानांना त्यांच्या मुली देऊन सोयरीक केली होती. प्रतापी राजाला हे सहन झाले नाही. मागील राजे कमकुवत निघाले, तेवढ्या अवधीत अकबर बादशहाने सारी राजपूत राज्ये कह्यात घेण्याचा सपाटा चालवला होता. चित्तोड परत घेणे, हे राणा प्रतापांचे ध्येय होते. त्यासाठी त्यांना कित्येक दिवस रानावनांतून हिंडावे लागले, कंदमुळांवर निर्वाह करावा लागला. त्यांची धडाडी पाहून अकबर म्हणे, ‘‘मला शरण ये, मी तुला तुझे राज्य देतो.’’ त्यावर राणा प्रताप सांगे, ‘‘मी बाप्पारावळचा वंशज राज्यप्राप्तीसाठी शत्रूला शरण जाऊन अभिमानशाली राजपूत कुळ कलंकित करणार नाही.’’ चित्तोडच्या गादीवरून उदयपूरचे घराणे पदच्युत झाल्यापासून चित्तोडला एक प्रकारचे वैधव्य आले होते. चित्तोड परत घेईपर्यंत सोन्या-रूप्यांच्या ताटांऐवजी पाना-पत्रावळीवर भोजन करायचे आणि बिछान्यावर न झोपता गवताच्या शय्येवर झोपायचे, अशी राणा प्रतापांची प्रतिज्ञा होती. एखाद्या तपस्व्याप्रमाणे राजाने आपली दाढीही वाढवली होती.

प्रताप खरे योद्धे होते. त्यांच्या शौर्याची वाहवा प्रत्यक्ष शत्रूही करत. त्यांचा स्वधर्म, स्वदेश आणि स्वकुळ यासंबंधीचा अभिमान तर सूर्याइतका तेजस्वी अन् प्रखर होता. अकबराशी युद्ध करण्यात दाखवलेले शौर्य अलौकिक होते. ते जसे वीर, तसेच मोठे क्षमाशील, उदार अंतःकरणाचे आणि नीतीपरायण होते. त्यांनी अनेक वेळा युद्धप्रसंगी सापडलेल्या बेगमांना सन्मानपूर्वक वागवले. त्यांच्या मरणानंतर शत्रूंनीही आसवे गाळली.

(साभार : ‘दिनविशेष’ (भारतीय इतिहासाचे तिथीवार दर्शन))