सण साजरे करण्याच्या योग्य पद्धती आणि शास्त्र
आली मकरसंक्रांत । वाण म्हणून द्या सनातनची सात्त्विक उत्पादने अन् ग्रंथ !
आली मकरसंक्रांत । वाण म्हणून द्या सनातनची सात्त्विक उत्पादने अन् ग्रंथ !
‘प्रयाग येथे गंगा, यमुना आणि सरस्वती या नद्यांच्या संगमावर मकरसंक्रांतीच्या दिवशी देवता स्वरूप पालटून स्नानासाठी येतात’, असे म्हटले जाते. मकरसंक्रांतीच्या दिवशी येथे स्नान करणे, म्हणजे अनंत पुण्याचे एकत्रित फळ प्राप्त करण्यासारखे आहे.
‘कार्तिक पौर्णिमा आणि कृत्तिका नक्षत्र एकत्र असतांना कार्तिकस्वामी दर्शनाचा योग येतो. सर्वसाधारणपणे ‘स्त्रियांनी कार्तिकस्वामींचे दर्शन घेऊ नये’, असे मानले जाते; परंतु या दिवशी स्त्रियांनीही कार्तिकस्वामींचे दर्शन घेतलेले चालते.
‘एकादशी हे एकच व्रत असे आहे की, जे नेहमीप्रमाणे संकल्प वगैरे करून विधीपूर्वक घेण्याची आवश्यकता नसते; कारण हे व्रत जन्मतःच लागू होते. ते आमरण घडणे इष्ट आहे. एकादशी व्रत हे अन्य व्रतांस पायाभूत असल्यामुळे किमान पात्रता प्राप्त करून घेण्याची इच्छा असणार्यांनी एकादशी व्रत केलेच पाहिजे.
‘पांडव पंचमी’ किंवा ‘कडपंचमी’ हा दिवाळीचा समारोपाचा दिवस. १२ बलुतेदारांनी आपल्या व्यवसायाच्या ठिकाणी लक्ष्मी आणि अवजारे, हत्यारे, उद्योग साधने यांची पूजा करण्याचा दिवस. दिवाळी कडेला गेली; म्हणून या दिवसाला ‘कडपंचमी’ असेही म्हणतात.
कार्तिक शुक्ल प्रतिपदा हा दिवस ‘बलीप्रतिपदा’ म्हणून ओळखला जातो. हा दिवस विक्रम संवत्सराचा ‘वर्षारंभ दिन’ मानला जातो. म्हणूनच या दिवसाला ‘दिवाळी पाडवा’ म्हणतात. व्यापारी लोक या दिवसापासून नवे ‘व्यापारी वर्ष’ चालू करतात.
बलीप्रतिपदेच्या दिवशी भूमीवर पंचरंगी रांगोळीने बली आणि त्याची पत्नी विंध्यावली यांची चित्रे काढून त्यांची पूजा करतात. यानंतर बलीप्रीत्यर्थ दीप आणि वस्त्रे यांचे दान करतात. या दिवशी प्रातःकाळी अभ्यंगस्नान केल्यावर स्त्रिया पतीला ओवाळतात. दुपारी ब्राह्मणभोजन घालतात.
आश्विन कृष्ण चतुर्दशीला ‘नरकचतुर्दशी’ असे म्हणतात. नरकासुर नावाच्या क्रूरकर्मा राक्षसाच्या अंतःपुरात १६ सहस्र स्त्रिया बंदीवासात होत्या. पृथ्वीवरच्या सर्व राजांना तो अतोनात छळायचा. श्रीकृष्णाने नरकासुराचा वध करण्याचे ठरवले.
भगिनीच्या मनावर साधनेचे महत्त्व बिंबवून तिला जीवनात आमूलाग्र पालट करणार्या ‘सनातन प्रभात’ची वाचिका बनवणे आणि त्यातील अमूल्य माहिती वाचण्यास प्रवृत्त करणे, यांपेक्षा अन्य श्रेष्ठ ओवाळणी कोणती असेल ?