शरिरातील ‘युरिक ॲसिड’ वाढण्याची कारणे आणि त्यावरील उपाय

‘आपल्या शरिरात तयार होणार्‍या निरनिराळ्या रसायनांपैकी ‘युरिक ॲसिड’ हे एक रसायन आहे. जेव्हा आपण प्रथिनेयुक्त (प्रोटीनयुक्त) आहार घेतो, तेव्हा आपले शरीर ‘प्युरीन’ नावाचे रसायन सिद्ध करते आणि त्याचे विघटन झाले की, आपल्या शरिरात युरिक ॲसिड सिद्ध होते. सामान्यतः मूत्रपिंडे (किडनी) युरिक ॲसिड शरिरातून बाहेर टाकण्याचे महत्त्वाचे काम करतात. 

१. शरिरातील युरिक ॲसिडचे प्रमाण वाढण्याची कारणे 

अ. प्युरीनचे प्रमाण अधिक असलेले (प्रथिनेयुक्त) पदार्थ अधिक प्रमाणात खाणे, उदा. कडधान्य, मांसाहारी पदार्थ, काही प्रकारचे मासे, उदा. शेलफिश (कोळंबी आणि लॉबस्टर), सार्डिन अन् अँकोव्हीज.

आ. मद्यपान करणे

इ. मूत्रपिंडांची कार्यक्षमता न्यून होणे

ई. काही जन्मजात विकारांमुळेही युरिक ॲसिड वाढू शकते, उदा. डाऊन सिंड्रोम (टीप १), जन्मतः चयापचय (Metabolism) खराब असणे, अनुवांशिक रोग, गॅस्ट्रोएन्टेरिटिस (टीप २)

टीप १ : डाऊन सिंड्रोम : हा एक आजार असून यामध्ये मूल मानसिक आणि शारीरिक आजारांसह जन्माला येते.

टीप २ : गॅस्ट्रोएन्टेरिटिस : आतड्यांसंबंधी संसर्ग

उ. काही औषधांच्या दुष्परिणामांमुळेही युरिक ॲसिड वाढते.

२. लक्षणे 

अ. गाऊट (शरिरावर गाठी तयार होणे)

आ. पायाच्या घोट्याच्या खाली आणि अंगठ्याजवळ सूज येऊन वेदना होणे

इ. युरिक ॲसिड अधिक वाढल्यास मूत्रपिंडात खडे तयार होणे

३. उपाय 

अ. कडधान्य अल्प प्रमाणात खाणे, उदा. एखाद्या दिवशी कडधान्य खाल्ल्यास पुढील २० दिवस ते खाणे टाळावे.

आ. मांसाहार बंद करणे

इ. वजन न्यून करणे

ई. दिवसभरात भरपूर पाणी प्यावे. त्यामुळे लघवीवाटे (युरिनवाटे) बरेचसे युरिक ॲसिड शरिरातून बाहेर टाकले जाते.

उ. १५ दिवस प्रतिदिन सकाळी उपाशीपोटी एक पेला (२०० मि.लि.) नारळाच्या पाण्यात एक चिमूट तुरटी टाकून प्यायल्यास युरिक ॲसिड लवकर न्यून होण्यास साहाय्य होते. (मूत्रपिंडांची कार्यक्षमता न्यून झाली असल्यासही हा उपाय वैद्यांच्या सल्ल्याने करू शकतो.)

ऊ. ५ ग्रॅम ‘रसायन चूर्ण’ साध्या पाण्यासह सकाळी ९ वाजता आणि सायंकाळी ५ वाजता घ्यावे. (हे चूर्ण बाजारात न मिळाल्यास आमलकी, गुडूची, गोक्षरू या तिन्हींचे चूर्ण समान मात्रेत एकत्र करून घ्यावे.)

युरिक ॲसिडचे प्रमाण २ मासांनी तपासून घ्यावे. ते न्यून झाले असल्यास चूर्णाचे प्रमाण हळूहळू न्यून करत जावे. पहिल्या आठवड्यात ३ ग्रॅम, दुसर्‍या आठवड्यात २ ग्रॅम, तिसर्‍या आठवड्यात १ ग्रॅम, अशा प्रकारे चूर्णाचे प्रमाण न्यून करत जाऊन चौथ्या आठवड्यापासून चूर्ण घेणे बंद करावे.’

– डॉ. दीपक जोशी, निसर्गाेपचार तज्ञ (बॅचलर ऑफ नॅचरोपॅथी अँड योगिक सायन्स), देवद, पनवेल. (१८.२.२०२५)